Joseph Conrad

„Ty też! – zdawał się mówić głos – Ty też zakosztujesz tej błogości i tego niepokoju w samotnym obcowaniu  ze sobą – nieznany jak my i tak samo jak my samowładny w obliczu wszystkich wiatrów świata, w obliczu ogromu, na którym nie pozostawia się śladów, który nie przechowuje wspomnień i pochłania ludzkie życia.”
„Smuga cienia”

Po „Jądrze ciemności” przyszedł czas na pozostałe książki Josepha Conrada. Od dawna Conrad za mną chodził. Od dawna kusiła mnie jego proza, ta maniera pisarska, której nie znajduję we współczesnych powieściach. Ta elegancja w prowadzeniu fabuły, dokładność i dbałość o styl, o atmosferę powieści. Conrad mnie fascynuje. Fascynuje mnie jego widzenie świata, jego związek z morzem, z wodą. W jego powieściach woda w różnorakiej postaci mąci fabułę, determinuje ją. Woda, albo też wilgotny klimat, wpływają na ludzkie losy, na zawsze zmieniają umysły, zatruwają świadomość ciężkimi przeżyciami. Wiadomą rzeczą jest, że tematyka marynistyczna była dla Conrada naturalnym wyborem. Własne doświadczenia licznych podróży morskich stanowią wszak kanwę jego powieści. Ale to nie marynistyka mnie fascynuje. Tym, co mnie przyciąga do Conrada, jest problematyka etyczna, dyskretne i dogłębne badanie ludzkiej psychiki w sytuacjach wyjątkowych, niekiedy ekstremalnych. Niegodziwość, pycha, zachłanność, chore ambicje, zaślepienie, a także fatalizm – to tylko kilka z wielu zjawisk, które Conrad bada i opisuje. I robi to z pasją uważnego obserwatora. Czytając „Szaleństwo Almayera” miałam możliwość zobaczyć, jak ambicje niszczą ludzką psychikę, jaką krzywdę wyrządzają bliskim. Wyrazistość świata przedstawionego, w tym przypadku wyspy Borneo, była tak silna, że śniła mi się duszna i wilgotna wyspa, zarośnięte brzegi rzek i drewniany dom Kaspara Almayera. W powietrzu unosiły się zapachy tamtego klimatu. Co ciekawe, wcale nie trzeba napisać kilkusetstronicowej powieści, by zaintrygować czytelnika, aby uruchomić jego wyobraźnię. Conradowi wystarczy niekiedy 100 stron, aby stworzyć fascynującą prozę pełną bólu i namiętności. Podobnie rzecz się ma ze „Smugą cienia” – prozą skąpą w fabułę, ale jednocześnie bogatą w emocje. Myślę, że jeśli ktoś raz zakosztował smaku prozy Korzeniowskiego, temu nie muszę mówić, jaką literacką przyjemność sprawia czytanie jego powieści. Wiem też jednak, że nie jest to proza dla każdego.

Chcę się podzielić, w tych kilku zdaniach, moim odbiorem powieści Conrada. Nie na tym rzecz polega, abym streszczała tu fabułę obu właśnie przeczytanych książek. Na mnie ta proza oddziałuje mocno, zamykam oczy i widzę dżunglę Borneo albo statek zacumowany u brzegów Singapuru. Widzę zachodzące słońce nad morzem i słyszę fale kołyszące łódkę. Widzę, a raczej wyczuwam intensywnie, jakie emocje targają bohaterami Conrada. Jakie zmiany zachodzą w ich umysłach i sercach, jak zatracają się w pogoni za pragnieniami, jak zmagają się z życiem. Widzę upór i nienawiść, zawiść i chęć zemsty, namiętność i miłość, szaleństwo i smutek. Conrad mnie dręczy swoją nieco duszną prozą, ale przyznaję, że jest to miła udręka.