"Złodziej i psy" - Nadżib Mahfuz

Czym jest nienawiść, opętanie pychą i żądzą krwi? Człowiek boi się tych pojęć, stara się żyć tak, aby nigdy nie stać się uosobieniem tego, co złe. A jeśli człowiek staje się taki? A jeśli wbrew rozsądkowi podąża tą zgubną ścieżką, to co mu pozostaje? Zastanawiam się nad tym i nie potrafię pojąć, dlaczego nienawiść, pycha i żądza zemsty są tak bardzo ludzkie. To istnieje w naturze ludzkiej i ma takie samo prawdopodobieństwo wystąpienia, jak szlachetność i uczciwość. A jakim ciężarem i bólem dla człowieka opętanego złem musi być życie.

Staram się nie czynić zła, staram się żyć uczciwie, wolę spalić za sobą mosty, niż być pochłonięta żądzą zemsty. Boję się zemsty, boję się złej strony swojej natury, dlatego każdego dnia staram się żyć tak, by osiągać spokój. Ten upragniony spokój duszy.

Zemsta jest okrutnym ciosem zadanym duszy człowieka nią ogarniętego. Czy potępiać człowieka mściwego i czyniącego zło? Jasne! Ale i współczuć mu, że nie miał dość sił, by z pokorą przyjąć swój los.

Tak sobie dziś rozmyślałam nad potwornością uczucia zemsty.

„Nienawiść przybiera czasem postać obsesyjną: chęć zemsty jest tak silna, iż osoba nią zawładnięta nie jest w stanie przestać o niej myśleć; wówczas nienawiść jest głównym motywem jej działań i bardzo silnym bodźcem wpływającym na percepcję rzeczywistości.”

(wikipedia)

Nie przypadkowo o tym piszę. Takie refleksje mnie naszły, bo właśnie jestem po lekturze książki „Złodziej i psy” egipskiego pisarza Nadżiba Mahfuza, laureata literackiej Nagrody Nobla z 1988 r.

To smutna książka. Studium ludzkiej bezradności w obliczu opętania żądzą zemsty i nienawiści. To kilka dni z życia Saida Mahrana, który po kilkuletnim więzieniu wychodzi na wolność. Wychodzi na wolność by stać się więźniem samego siebie. Ogarnięty chęcią zemsty na niewiernej żonie Nabawijji, jej obecnym mężu Alliaszu oraz dawnym znajomym Raufie Ulwanie, popada w obłęd. Samotność i desperacja zniszczą Saida Mahrana. Wszystko to dzieje się w Kairze w połowie zeszłego wieku. Miejsce akcji jest przesiąknięte klimatem arabskiej kultury, a fakt, że większość zdarzeń dzieje się nocą dodaje temu jeszcze bardziej przygnębiający charakter. I ta ciemność wcale nie jest sprzymierzeńcem tytułowego złodzieja Saida. Ciemność jedynie wzmaga uczucie samotności. Samotność popycha do nienawiści. Nienawiść wiedzie do zemsty.

Nadżib Mahfuz nie szafuje niepotrzebnie słowami, nie buduje napięcia, ani grozy. Tworzy wspaniały portret człowieka opętanego uczuciem zemsty. Złodzieja, mordercy. Ale także człowieka nieszczęśliwego, niepotrafiącego żyć inaczej. To smutna książka o naturze człowieka. Daje do myślenia i nie pozostawia obojętnym.