"Instytut" - Jakub Żulczyk

Jakub Żulczyk mnie rozczarował. „Instytut” to książka, którą czyta się świetnie, która wciąga w misterną konstrukcję fabuły, która intryguje. Jednakże zakończenie „Instytutu” burzy całkowicie napięcie i pozytywne wrażenia, które pojawiły się wraz z pierwszymi scenami tego iście słowiańskiego niby-thrillera. Gdzieś tak do połowy lektury mój zapał był wielki, ale nagle, chyba uświadomiwszy sobie, albo może przeczuwając, że zakończenie będzie kiepskie, straciłam wszelką chęć i czytałam, byle przeczytać. Nie czytałam wcześniejszych książek Żulczyka, nie wiedziałam z jaką materią będę miała do czynienia. Zawiodłam się i chyba panu Żulczykowi podziękuję. Nie mam zastrzeżeń do warsztatu, stylu czy języka, w tych kwestiach akurat Jakub Żulczyk dobrze się prezentuje. Dowodem niech będzie fakt, że autor tworząc postać głównej bohaterki „Instytutu”, trzydziestopięcioletniej Agnieszki, musiał niejako wczuć się w rolę kobiety, skoro uczynił ją narratorką strasznego scenariusza. Wyszło mu to znakomicie. Choć akurat ja nie przepadam za takim typem bohatera: wyluzowany do granic możliwości, notorycznie zapijający i imprezujący, typ cwaniaka z olbrzymią dozą bólu egzystencjalnego. Taki rys psychologiczny to żadna nowość, to chleb powszedni naszego polskiego podwórka literackiego.

Mam zastrzeżenia do fabuły. Bo pomysł był świetny. Oto mamy kilkoro bohaterów w zamkniętym mieszkaniu starej krakowskiej kamienicy, widzimy ich próby zorientowania się w sytuacji, która z czasem pogarsza się co raz bardziej i zastanawiamy się, kto zgotował im tą koszmarną zabawę. Oprócz tego mamy możliwość, dzięki retrospekcjom, poznać główną lokatorkę i właścicielkę mieszkania. Ta część „Instytutu” to świetny początek na dobrą książkę. Ale! Ale, moim zdaniem, autorowi zabrakło błyskotliwego konceptu, jak ją zakończyć, jak wytłumaczyć, co się tak naprawę stało i kto stał za tajemniczym uwięzieniem kilku osób w mieszkaniu. Nie przemawiało do mnie kompletnie zarysowanie jakiejś dziwacznej historii o pierwszym mężu babki Agnieszki, jakimś Obserwatorze. Albo coś mi umknęło, albo jestem mało spostrzegawcza, mało inteligentna i niekumata, albo tajemniczy Oni, jacyś zwiadowcy (ale czego?), to dość marne wyjaśnienie tych dziwnych wydarzeń. „Instytut” to nie powieść bazująca na metaforze, symbolach, aluzjach. Tu jest wszystko mówione wprost. Wiadomo, gdzie rozgrywa się akcja, wiadomo kiedy, wiadomo kim są bohaterowie, ale nie wiadomo o co tak naprawdę chodzi. Wplątanie w fabułę realistycznej powieści (bo chyba jednak nazywanie „Instytutu” thrillerem, to gruba przesada) wątku tajemniczych Onych, to przysłowiowy groch z kapustą. Proszę, niech ktoś mi wytłumaczy, dlaczego Agnieszka wraz ze swoimi współlokatorami została zamknięta w mieszkaniu? Nie znajduję logicznego wyjaśnienia. To się po prostu kupy nie trzyma.