"Koniec świata i hard-boiled wonderland" - Haruki Murakami

Dwa światy, w których żyje jeden człowiek. Niby to rzecz niemożliwa. A jednak. I to wcale nie dlatego, że mamy do czynienia ze schizofrenią. Mamy do czynienia z niezwykłym światem stworzonym przez genialny umysł pewnego pisarza. To Haruki Murakami, japoński pisarz, który mnie ciągle zaskakuje. A „Koniec świata i Hard-boiled Wonderland” mnie niesamowicie zaskoczył. Choć nie jestem pewna, czy właśnie ta książka jest tak wyjątkowa, jak choćby „Kafka nad morzem”, przez którą wpadłam w świat Murakamiego bezgranicznie i bezdyskusyjnie.
Dwa światy, jeden człowiek.

Kraina zwana Końcem Świata, gdzie panuje ewidentny spokój, nie ma miejsca na emocje i wzruszenia. Nie odczuwa się bólu, pustki i ciężaru życia, bo tam mieszkańcy nie mają serca. Ale wcale nie są przez to smutni i bezduszni. Wszechogarniający ten świat spokój czyni z niego miejsce mające swój urok. Tajemnicze i zarazem przewidywalne. Nieskończone w trwaniu, a jednak ograniczone przez Mur, przez zasady, przez specyficzny klimat przypominający krainę zmarłych. W Mieście Końca Świata wszystko ma swoją przyczynę i skutek, choć pewne czynności wydają się być pozbawione sensu. W Mieście się żyje i już. A potem umiera i już. Bez balastu, jakim jest serce. Nie ma niebezpieczeństwa, nie ma strachu, nie ma marzeń. Jest życie, choć bez życia. Czy chciałabym się znaleźć w takim miejscu? Pewnie tak, choć nie na zawsze. Ale z tego świata nie ma wyjścia. Wciąga; choć taka egzystencja nam, ludziom kierującym się w życiu emocjami, może wydać się mało ciekawa i pusta, ma ona swoje zalety.

Hard-boiled Wonderland to życie takie, jakie znamy. Choć i tu Murakami wprowadza swoje fantazje. Zostajemy zamknięci z głównym bohaterem w dźwiękoszczelnej windzie, która w co poniektórych wywołałaby klaustrofobiczne zachowania; jesteśmy świadkiem splądrowania mieszkania przez tajemniczych osobników; spędzamy z bohaterem zwykły dzień na lenistwie, piciu piwa i słuchaniu muzyki, ale i wędrujemy z głównym bohaterem przez świat podziemi, w którym czają się Czarnomroki i oczekujemy na mający nastąpić koniec własnego życia. To świat, w którym życie człowieka jest podporządkowane i uwarunkowane przez ciągłą pogoń za pieniądzem, a ogarnięci żądzą władzy wybrańcy posuną się do wszelkich sztuczek, by rządzić światem. To świat, w którym jest miejsce na samotność, pomimo mieszkania w apartamentowcu. To świat doświadczania i zmagania się z bólem i tym fizycznym i tym duchowym. W tym świecie ludzie wrażliwi nie mają szans na spokojne życie. W tym świecie serce dyktuje nam następne kroki.

Jeden człowiek łączący oba światy to trzydziestopięcioletni mężczyzna, mający za sobą małżeństwo zakończone rozwodem. To mężczyzna posiadający marzenia i planujący realizowanie swoich pasji na emeryturze. Mężczyzna o zdolnościach i umyśle, które są cenne dla Systemu i Fabryki. To mężczyzna, o którego toczy się walka.

I nie byłaby to proza Murakamiego, gdyby nie pojawiły się elementy fantastyki, świata pełnego nierealnych przygód i tajemniczych postaci. Mężczyzna będący łącznikiem obu światów, to aktor w swoim i nie swoim życiu. Bo oprócz świata realnego, żyje w świecie, który został mu zakodowany w mózgu. Ten zabieg jest charakterystyczny dla prozy Murakamiego.
Zastanawiam się skąd Haruki Murakami czerpie pomysły na książki. Tylko genialny umysł potrafi tworzyć takie wizje i takie światy. Jego proza to nie zwykła fantastyka ze stworami z kosmosu. To fantastyka, której korzenie są osadzone głęboko w duszy człowieka. Z tej duszy Murakami wyciąga nasze lęki, pragnienia i pytania o sens życia, wplatając to wszystko w przeciwnej urody historie.

Murakami zaskakuje znowu znajomością wielkich dzieł literatury rosyjskiej (Dostojewski, Turgieniew), naszego rodzimego „Popiołu i diamentu” i „Zoologii fantastycznej” Jorge Luisa Borgesa, muzyki klasycznej, ale i muzyki popularnej w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Ja osobiście wędrówkę przez krainę podziemi porównałabym do wędrówki Dantego Alighieri przez zaświaty, bo i wiek obu wędrujących się zgadza: 35 lat. Choć może oba utwory są odmienne w treści i przesłaniu.

Czy poleciłabym tą powieść? Nie umiem odpowiedzieć na to pytanie. Czuję, że dla czytelników już zaprzyjaźnionych z Murakamim będzie ona smacznym kąskiem, choć może nieco dziwnym. Dla osób rozpoczynających swoją znajomość z tym autorem może się ta książka wydać snem wariata.

Mamy tu czaszki jednorożców, będące „schronieniem” dla serc. Uczymy się odczytywania Starych Snów. Dowiadujemy się, że możemy zostać odłączeni od własnego cienia, który będzie żył swoim życiem. Poznajemy możliwość redukowania dźwięków. Tak, świat bez dźwięków, totalna cisza, też ma swoje uroki. Wędrujemy w całkowitej ciemności przez Podziemie. A na koniec obserwujemy akceptację losu i tego, co ma nastąpić. I jeszcze mnóstwo innych i nietuzinkowych pomysłów literackich. Zadajemy jednak pytania dlaczego, po co?

Dlaczego Murakami wierci dziurę w moim sercu?

Po co mnie wciąga w swój świat?

................................................

„Na dnie świadomości każdego człowieka znajduje się coś w rodzaju jądra, o którego istnieniu nie mamy pojęcia. W moim przypadku to jądro ma postać miasta. Otoczone jest murem z cegły, a środkiem płynie rzeka. Ludziom, którzy tam mieszkają, nie wolno wychodzić z miasta. Na zewnątrz mogą wychodzić tylko jednorożce. Zwierzęta te, jak gąbki pochłaniają osobowość ludzi i wynoszą ją poza mury miasta. Dlatego nikt w tym mieście nie posiada osobowości. Ja też mieszkam w tym mieście. Nie widziałem tego na własne oczy, więc to wszystko, co mogę ci powiedzieć.”